Malia os múltiples avisos dos expertos, a crise sanitaria provocada pola pandemia de COVID-19 colleu desprevidos a inmensa maioría dos países do mundo, sen saber moi ben como xestionala. En momentos como este, nos que ningunha orientación sobra, cobra especial importancia volver a vista atrás e revisar a historia.
—Á miña nai.
Entro na leira que nos alimenta. Sinto que me movo a cámara lenta, como querendo parar o tempo sen poder facelo. Axeónllome no chan e aperto coa miña man un puñado de terra negra. Achégoa ao nariz mentres vou pechando os ollos, e deixo que o seu recendo estimule o meu olfacto. Co corazón aínda arrítmico, afrouxo o puño e a terra esvara entre os meus dedos, caendo de volta ao chan en compaña dunha morriñosa bágoa.
Conta unha antiquísima lenda celta que desde o 31 de outubro ata o 2 de novembro se celebraba unha festa chamada Samaín, unha das catro máis importantes daquela indómita cultura.
Seguro que todos tedes oído falar de Séneca: escritor, orador, cuestor, pretor, senador, cónsul, titor de emperador e, por suposto, un dos máis grandes filósofos da antigüidade. Pero quizais nunca vos teñades preguntado como é posible que personaxes históricos como el puidesen chegar ao máis alto. Como podía permitirse unha persoa a dedicación exclusiva a filosofar, á carreira política ou, simplemente, a pensar? Sen dúbida, para poder levar unha vida cómoda o fundamental é o diñeiro.
Mans encalecidas e brazos fortes, refuxio protector que ofrece apertas reconfortantes, beleza que traspasa manicuras de escasa duración. Vestidos que deixan entrever corpos moldeados polo duro traballo, cubertos por capas de roupa coas que resistir as temperaturas invernais á intemperie. Peiteados que se conservan ao bordo da precariedade baixo gorros que esconden ilusións. Miradas cálidas a pesar do cansazo. Costas resentidas sobre as que se sostén a familia. Mulleres rurais.
O Día Internacional das Mulleres Rurais, que se celebra o 15 de outubro, foi establecido polas Nacións Unidas co obxectivo de recoñecer o inestimable labor social e de seguridade alimentaria que realiza case a metade da poboación rural do mundo. Unha xornada de conmemoración, pouca cousa, sen dúbida, para unha parte tan importante da sociedade asentada no rústico: avoas, nais, fillas, esposas ou compañeiras e, sobre todo, incansables traballadoras anónimas, sen voz en demasiadas ocasións.
As gandarías de leite foron das poucas empresas e centros de traballo que se viron libres do coronavirus, desde o punto de vista sanitario e dos seus efectos en forma de confinamento e desescalada nos meses de marzo a agosto —e tememos que nos que están por vir—. O seu traballo apenas variou desde o 14 de marzo, ou mesmo se viu incrementado polo aumento da demanda de leite e os seus derivados a nivel estatal e mundial nos últimos meses.
Un dos primeiros recordos que habitan no fondo abisal da miña memoria sucede nunha viña, a que os meus pais tiñan en Fontousal, unha zona de viñedos nunha ladeira situada entre Cacabelos e Camponaraya.
No campo é case imposible atopar un ano igual ao anterior ou semellante ao seguinte. Cada un tráenos unhas condicións atmosféricas diferentes, que afectan os cultivos de xeito distinto e nos obrigan aos agricultores e gandeiros a actuar sempre sobre a marcha, analizando cada cultivo por separado semanalmente. Aínda así, igual que os traballos diarios dentro da granxa permanecen invariables, tales como a alimentación do gando, diversos coidados, os partos, a muxidura, etc, existen acontecementos externos a ela que se repiten anualmente, como a visita de determinados animais.
Conta unha vella lenda que na antiga Atenas, moito antes de que os grandes filósofos pisasen as súas rúas, tantos anos atrás que a propia cidade aínda non tiña nome, dous deuses disputaban entre si ser o protector e dono desta urbe da Ática.