Casualidade ou causalidade?

Unha vivencia de Alarico de Roque, gandeiro.

No campo é case imposible atopar un ano igual ao anterior ou semellante ao seguinte. Cada un tráenos unhas condicións atmosféricas diferentes, que afectan os cultivos de xeito distinto e nos obrigan aos agricultores e gandeiros a actuar sempre sobre a marcha, analizando cada cultivo por separado semanalmente. Aínda así, igual que os traballos diarios dentro da granxa permanecen invariables, tales como a alimentación do gando, diversos coidados, os partos, a muxidura, etc, existen acontecementos externos a ela que se repiten anualmente, como a visita de determinados animais.

Cada primavera engancho a segadora ao tractor, chego ao prado e, aos cinco minutos de empezar a segar a herba para ensilar, levanto a mirada ao ceo. Fágoo para observar as nubes que esporadicamente cobren o Sol, con medo a que deixen caer un ballón antes de rematar o ensilado, pero tamén para buscar o meu acompañante de sega: unha aguia que, aínda que non o sabería dicir con exactitude, xuraría que é unha cobreira. Como animal de costumes, a aguia sabe que por onde sego vou deixando ao descuberto ratos, cobras, víboras e, en ocasións, pequenos cazapos. Mentres realizo o meu traballo, recréome observando a rapaz, que plana sobre o prado aproveitando as correntes de aire, sen apenas mover as ás, mantendo a súa penetrante mirada sobre o chan. Así, cada quince ou vinte minutos déixase caer en picado, máis como un kamikaze que como un predador, reduce a súa velocidade un metro antes de tocar o chan, abre as súas ás para frear e, coas súas afiadas garras, caza o que sexa que teña visto esta vez. Un mesmo proceso co que unha ou varias aguias me acompañan ano tras ano durante toda a sega, tanto para ensilar como para fenificar. No entanto, en 2020 todo cambiou.

Durante a sega máis temperá, mentres a maioría da poboación estaba confinada, a aguia cobreira foi puntual á nosa cita. Ao pouco da súa chegada, e inesperadamente para min, pois non pensaba que os houbese nesta zona, dous azores presentáronse na festa gastronómica das aves rapaces. Por estraño que me resultase, non deixou de ser un feito illado ao que lle dei a importancia xusta e, cando rematei con aquel prado e comecei co seguinte, observei como catro corvos se unían ao festín. «Vaia, vou ter que cobrar entrada…», pensei sorrindo, xa que non se me ocorre mellor estampa cando o solitario traballo me apura que contemplar como a natureza flúe ao meu arredor, conservando a súa esencia mesmo cando o resto do mundo —o humano— se detivo case por completo.

O que foi unha anécdota na sega temperá converteuse nun marabilloso espectáculo natural na segunda colleita de herba. Nesta ocasión, a aguia, os azores e un puñado de corvos fixeron a súa aparición puntualmente e, para o meu asombro, unha bandada de cegoñas aterrou na leira vinte minutos máis tarde. Aquí sempre vimos estas aves de pasada, nunca establecidas, pero ata sete preciosos exemplares me acompañaron ao longo de todo ese día e durante os dous seguintes. Puiden constatar que, pola súa peculiar forma de andar, temos unha enganosa percepción da súa capacidade de movemento, porque é impresionante a rapidez coa que lanzan o seu peteiro ao chan e a axilidade coa que atrapan os escorregadizos réptiles, que engolen nun visto e non visto. Xamais presenciara estas escenas tan de cerca, e quedei abraiado.

A gran sorpresa veu na terceira sega. Todos os «convidados» anteriores chegaron puntuais, cal tren prusiano, pero esta vez uniuse a eles un último membro, ao que non logrei identificar naquel momento. Polo que puiden confirmar máis tarde, ao consultar a miña Guía de paxaros da Península Ibérica, tratábase dun lagarteiro, unha especie nunca vista nestas montañas nas que vivo e desenvolvo o meu traballo… Ata agora.

Non desperdiciemos o único bo que nos deu esta pandemia: deixemos que a natureza siga o seu curso, sen destruíla máis.

Non son un experimentado naturalista, nin moito menos, senón un gandeiro namorado da natureza, á que me gusta tanto observar como molestala o menos posible. Non obstante, tras todo o sucedido e aquí narrado, non podo evitar pensar que estas inusitadas visitas se produciron mentres que o país sufría unha corentena imposta para facer fronte á pandemia de COVID-19 e á crise sanitaria derivada dela, auspiciada por tantos anos de recortes na sanidade pública. Tras tres meses nos que o ser humano estivo encerrado, illado da contorna, que este ano a flora estea exuberante, que a fauna sexa máis visible que nunca, que a natureza teña aproveitado para recuperar lugares que abandonara e mesmo para multiplicarse de xeito exponencial ante a redución da contaminación nun 80%, é casualidade ou causalidade?

Escoito a resposta no murmurio do discorrer do río; dima o vento que me borboriña ao oído; síntoa na terra cando a toco coa palma da man para notar a súa temperatura e así saber se está no momento axeitado para a sementeira. Auga, aire e terra, elementos dos pobos antigos que se completan co lume, que arde na noite do solsticio de verán e que parece alumar un mundo novo. Un cambio entre a morte do inverno e o nacemento da primavera que perdura ata ben entrado o verán, que nos quenta cun sol menos molesto e máis radiante, pois a súa luz e a súa calor aloumiñan un mundo que semella mellor. Non desperdiciemos o único bo que nos deu esta pandemia: deixemos que a natureza siga o seu curso, sen destruíla máis, aproveitemos os recursos próximos e non procuremos nas antípodas o que temos na nosa terra, porque o resultado do noso comportamento devolverásenos en saúde ambiental e, polo tanto, na nosa.