Heroínas silenciosas: Xosefina
Unha crónica veterinaria de Eneko Jetxanoff.
Xosefina pechou a portela de madeira cunha corda de esparto amarrada á última estaca do cercado e emprendeu o camiño de volta para atoparse coa súa nai, que a agardaba cun almorzo a base de torresmos, queixo, algo de chourizo e café con galletas.
Xosefina quedara orfa de pai cando apenas tiña dezaseis anos. Un duro revés para ela, e tamén para a súa nai, que viu como da noite para a mañá quedaba á fronte da familia cunha austera gandaría de quince vacas. Nunca dedicaran a súa vida a nada que non fose a súa terra e o seu gando. Non contemplaban outra existencia mentres as forzas llelo permitisen, non porque non puidesen, senón porque eses pequenos e empinadísimos prados que rodeaban o seu fogar de pedra e lousa —tan integrado na paisaxe que era case invisible na distancia de non ser polo fumiño da cheminea— eran os que o seu defunto pai e marido lles ensinou a aproveitar para poderen vivir. Unha vida sen grandes ambicións, pero en comuñón absoluta coa natureza. Talvez ao seu pai non lle quedou máis remedio que vivir dese xeito, pero Xosefina sentía cada cambio no val, cada alteración no seu gando, cada variación meteorolóxica como parte da súa pel. Ela tamén vivía en conexión, pero coa Terra.
Despois de almorzar, Xosefina saíu camiñando pradaría abaixo, ata o bordo dun arroio que dividía o prado en dous como unha arteria. A herba enmoquetábao todo, penetrando practicamente na auga. Fincou os xeonllos no chan xunto a un pequeno rápido e lavou as mans enerxicamente para, deseguido, refrescar a cara e o pescozo, sen darlle importancia a que os seus pantalóns tamén se estaban mollando ao axeonllarse tan preto da auga. Case se diría que o desfrutaba. Botou man ao peto e sacou o seu teléfono móbil. Sabía que en dous ou tres puntos estratéxicos daquel profundo val asturiano se podía recibir cobertura móbil, así que aproveitou o momento de lecer para comprobar se había noticias do seu último exame para converterse en auxiliar de enfermaría.
Con cincuenta anos tiña ao seu cargo a casa, as vacas, os tenreiros e os tratamentos veterinarios.
Con cincuenta anos tiña ao seu cargo a casa, as vacas, os tenreiros e os tratamentos veterinarios. Coordinaba a matanza e os seus preparativos, a colleita de forraxe, as compras de subministracións, a comida e, tamén, os horarios de consulta médica da súa nai e dela mesma, ademais das finanzas, por suposto. Para redondear un pouco o mes, coidaba anciáns a domicilio dez horas á semana, pois, aínda que elas tiñan moita materia prima, os seus produtos cada vez xeraban menos ingresos para o gasóleo, os mecánicos, os medicamentos, os albaneis, os xigas… A vida, en xeral, estaba cada vez máis cara. Xosefina vía que á súa nai lle ía custando máis e máis valerse por si mesma, aínda que era de inestimable axuda en case todos os ámbitos que non requirisen de forza física. Por iso, coa agudeza que a caracterizaba, decidiu regularizar eses domicilios que facía por horas e preparar o curso de auxiliar de enfermaría, que se impartía nunha poboación adxacente. Ben, adxacente… a hora e media en coche de «adxacencia». Así que de luns a venres, durante un curso enteiro, compaxinou como puido todos os labores antes mencionados coa asistencia diaria á clase, de oito a dúas.
Antes de marchar xa botaba os tenreiros a mamar. Polo camiño aínda atopaba un instante —ese que só se regala aos que «saben mirar»— e paraba ao bordo dalgún precipicio da estreita estrada para tirar unha foto do arroxado e fantástico amencer do seu val. Ese que a viu nacer, xogar e medrar, que a viu quedar orfa de nena e coller as rendas da súa terra, da súa vida e da vida da súa nai. Pona como foto de perfil en Facebook e segue a ruta.
De volta ao regato, a noticia chegara: ¡¡¡APROBADA!!! Sen pensalo dúas veces, a nosa heroína tirou o móbil ao chan, meteuse na auga dun brinco e comezou a rir e a chorar a un tempo. Contenta porque nin ela mesma pensou que sería capaz de levar o curso a bo porto, tras máis de trinta anos sen ter estudado nada, sacando tempo de debaixo das pedras para non baixar a garda co «seu». E triste porque era consciente de que o fixo para ter «algo» no caso de que houbese que deixar as vacas e o val, xa fose pola saúde da súa nai, porque se acabe a gandaría ou por subsistencia.
Xosefina estaba feliz porque volvía ao seu día a día na zona de confort, unha moi particular, durísima para calquera urbanita moderno, pero vital para ela. «O seu val», con todo o que levaba implícito, era como os seus pulmóns ou o seu corazón, como ela mesma contaba: «Ás veces, cando estou na clase coa mirada perdida a través da fiestra, penso: “Está cambiando o vento, e temos a herba sen recoller…”».