Conto de Nadal: un belén forzoso
Un relato ambientado no «estado do benestar».
Corría o 24 de decembro de 2019. Xosé, sempre voluntarioso, axudaba a Mari a baixar do coche ao chegar á casa dos pais dela. Xosé, de Terroso, e Mari, de Soutochao —aldeas do municipio de Vilardevós, Ourense—, coñecíanse desde nenos. Dez anos atrás, durante unha escapada á fervenza da Cidadella nunha calorosa tarde de agosto, a súa amizade tornouse atracción e, pouco despois, acabaron no altar. Eses recordos de Xosé quedaban esvaecidos ante a inminente chegada do seu primeiro fillo, xa que Mari estaba próxima a saír de contas.
Este embarazo dera un xiro radical ás súas vidas. Entre o terceiro e o cuarto mes de xestación decidiran trasladarse de Soutochao a Verín —Ourense—, onde terían máis e mellores servizos, ademais da sala de partos a dez minutos do seu piso. A Xosé, que era un consumado ebanista, resultoulle doado atopar traballo nunha carpintaría. Mari, a esas alturas do embarazo, nin sequera pensou en buscalo.
Entraron na casa. Ían pasar alí a Noiteboa e o Nadal porque, desde o falecemento dos pais de Xosé dous anos antes, os de Mari eran os familiares máis queridos e achegados que tiñan. Fóronse acomodando entre risas e apertas e, durante a cea, a conversación chegou ao tema dominante en toda a bisbarra: o peche do paridoiro de Verín, un asunto sobre o que Mari falaba con precaución e Xosé con cabreo: «Pouco a pouco, estannos levando a todos para Ourense», ao que o futuro avó contestaba: «Non, estanvos empuxando fóra da bisbarra de Verín, que non é o mesmo». Ao escoitar isto, Mari rescatou da memoria un soño perdido: restaurar a vella casa de Pepe «o portugués», crear a súa pequena granxa de vacas autóctonas e, arredor disto, atraer o turismo ao seu amado Vilardevós. Víase paseando cos «agroturistas», levando as vacas limiás a pastar, guiándoas polos dolmens ata a fervenza da Cidadella ou seguindo a coñecida ruta do contrabando. Días animados nun lugar tranquilo e precioso, a poucos quilómetros da fronteira portuguesa.
Cando regresou dos seus pensamentos, na mesa xa se arremuiñaban as uvas pasas e os figos secos, intercalados por anacos de turrón coidadosamente dispostos naquela antiga fonte de porcelana. Colleu un figo mentres os seus pais e o seu marido conversaban sobre O que arde: «Hai que ver a que está armando Laxe. Xa ten máis premios que a lotaría», dicía a súa nai. «Ten que vir a Vilardevós a rodar unha película sobre a ruta do contrabando cara a Portugal tras a Guerra Civil. O meu pai e o meu avó volvían cargados de sal para toda a contorna», insistía con ton tallante o seu pai, repetindo unha historia que ela tiña escoitado centos de veces. «Despois desa maldita guerra non quedou nada que comer. Polo menos con ese sal engordábase os porcos e conservábase a súa carne». As horas voaban en Soutochao, e todos foron durmir contentos de estar reunidos unha vez máis.
O día 25 amenceu encapotado, pero sen choiva. Esa mañá, igual que a noite anterior, pasou como se non existise o tempo. Ao mediodía, Mari, cun sutil encollemento, anunciou aos seus familiares que chegara a hora. Mentres Xosé collía os dous bolsos que tiñan preparados para levar ao hospital, os seus sogros axudáronlle á súa muller a subir ao coche. Os futuros pais arrancaron nerviosos e preocupados pola distancia que tiñan que percorrer ata Ourense. Quedáballes por diante unha hora e vinte minutos de traxecto, os noventa quilómetros máis longos das súas vidas.
A viaxe comezou ben. As contraccións eran regulares pero espazadas, e Xosé conducía rápido, pero con precaución. Pasando por Verín, a parturiente non puido resistirse: maldixo o peche do paridoiro e os responsables de semellante decisión. O seu marido tentaba calmala con palabras agarimosas, e animala dicíndolle que xa quedaba menos. Non podía facer moito máis, aínda que quixera. A frustración e a impotencia empanaban un dos momentos máis importantes das súas vidas. A esa altura tomaron a A-52, que era a ruta máis rápida para percorrer o tramo entre Verín e Xinzo de Limia. As contraccións acelerábanse, e tamén o anoxo da futura nai: «Por que non podo parir en Verín? Como se nota que o peche do paridoiro foi unha decisión tomada por homes! Eles non teñen que pasar por isto!».
«Por que non podo parir en Verín? Como se nota que o peche do paridoiro foi unha decisión tomada por homes! Eles non teñen que pasar por isto!».
Chegando a Xinzo, Mari berrou desesperada: «Xa está aquí! Rompín augas!». Xosé abandonou a autoestrada para continuar por estradas secundarias ata atopar un lugar onde parar. Detívose no pequeno espazo que había diante dunha edificación de bloques grises e chamou ao 061. Estaba tan axitado que apenas podía articular palabra, e moito menos frases estruturadas. Entre a dor, o pranto e a carraxe, pero coa forza e a temperanza dunha muller a punto de dar a luz, Mari cominouno a que activase o altofalante do teléfono móbil. Sería ela mesma quen, saloucando, informaría da situación, mentres notaba como o seu fillo empuxaba para saír. Ao outro lado da liña, unha voz cálida, á par que contundente, confirmoulles que a ambulancia estaba de camiño, pero que non chegaría a tempo.
Malia ter os ollos cheos de bágoas, a muller viu tres homes saíndo daquela construción de bloques grises. Dous deles chegaban aos cincuenta anos, e o terceiro superaba os setenta. Ao ver a parella, non o dubidaron nin un momento e convidáronos a entrar. Alí terían máis espazo e, na medida do posible, maior comodidade. Mari e Xosé entraron no que resultou ser unha corte de cabras. Ela estaba cada vez máis inquieta e dorida. O maior dos gandeiros axudoulle a tombarse sobre a palla e murmuroulle: «Tranquila, teño algo de experiencia nisto dos partos». Xosé estaba collendo unhas toallas dos seus bolsos cando a cabeza do pequeno empezou a asomar.
Case trinta minutos máis tarde chegou a ambulancia. O médico e o enfermeiro entraron apresuradamente e, tras eles, unha matrona que os acompañaba. O seu asombro foi maiúsculo. Alí estaban Mari, deitada sobre a palla co seu fillo no colo, Xosé, ao seu carón, sen poder conter as bágoas de alegría, e tres atentos pastores que miraban a familia con adoración, pois, aínda que polo seu traballo estaban acostumados, acababan de participar nun novo nacemento. O gandeiro septuaxenario dirixiuse aos magos da medicina e informounos: «Todo está ben. Acaba de saír e chámase Xesús. Só vos queda cortar o cordón». O día de Nadal, ás 15.20 horas, nacía este neno nunha corte de Xinzo de Limia, un belén máis vivente do que nunca antes se tiña visto nesas terras.
A vida sempre procura abrir camiño, pero son suficientes os obstáculos que poden xurdir polo seu natural desenvolvemento sen necesidade de que os responsables de armar este belén acheguen o seu granciño de area. Eles son, sen dúbida, os Herodes dos nosos días. Non mobilizan soldados para levar a cabo as súas sanguentas matanzas, pero continúan actuando guiados polos seus propios intereses: o poder e os cartos. Un «estado do benestar», como este do que presumen os políticos do noso país, non pode abrir ou pechar servizos básicos en función de súa rendibilidade, senón da súa utilidade para o pobo, o mesmo que pon os cartos e lles outorga o poder. Un poder que, por certo, non saben xestionar, nin o merecen cando poñen en risco mesmo a máis marabillosa de todas as proezas da natureza, como é concibir e traer unha nova vida a este mundo. Non haberá estrela capaz de guiarnos se non temos claro a onde queremos chegar, e puxemos o noso futuro en mans alleas. Agora ben, se a política se desvincula da humanidade, non quedará pobo que gobernar nin pedra sobre pedra nos territorios rurais.
